Product 1.3 Werk, participatie en inburgering
Werk speelt een belangrijke rol in het leven van de meeste mensen en is belangrijk voor de maatschappij als geheel. Als we in Zaanstad kansengelijkheid willen bevorderen, is het goed dat iedereen mee kan doen naar vermogen. Als betaald werk (nog) te hoog gegrepen is, vinden we andere manieren waarop inwoners zich betekenisvol kunnen inzetten. De huidige krapte op de arbeidsmarkt is naar verwachting iets minder krap dan in voorgaande jaren, maar blijft krap. In samenwerking met bedrijven, ondernemers en maatschappelijke partners willen we nieuwe kansen benutten om mensen aan het werk te helpen. De arbeidsmarkt is onderhevig aan grote veranderingen. De aard van werk verandert door technologisering en grote maatschappelijke opgaven zoals verduurzaming en de woningbouw. Maar ook de flexibilisering van de arbeidsmarkt en vergrijzing van de beroepsbevolking leiden tot veranderingen in vraag en aanbod van arbeid. Een leven lang ontwikkelen is het credo: voor iedereen – werkgevers en inwoner – is het in toenemende mate belangrijk om zich te oriënteren op de persoonlijke kansen op werk op de middellange termijn. In 2026 zijn er meerdere wetswijzigingen die de verantwoordelijkheden van de gemeente raken: de wet school naar werk, de herziening van de Participatiewet en de hervorming van de arbeidsmarktdienstverlening. De overkoepelende doelstellingen van deze veranderingen is om meer mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt gerichter te ondersteunen en meer maatwerk te kunnen bieden. De verwachting is dat in de meeste sectoren sprake is van een lichte groei van de werkgelegenheid. De gemeente ondersteunt ook nieuwkomers met een inburgeringsplicht en bij het vinden van plek op arbeidsmarkt. In de aanpak staat centraal dat mensen zo snel mogelijk werken aan taalbeheersing en stappen zetten om volwaardig mee te doen in de samenleving via werk en participatie. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Realisatie 2024 | Begroting 2026 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
% Bijstandsgerechtigden met een plan van aanpak | 62% | 67% | 66% | 69% | 73% | 70% | Gemeentelijke registratie |
% Inburgeringsplichtigen dat binnen 10 weken na huisvesting in Zaanstad een definitief persoonlijk inburgeringsplan heeft | nb | nb | 27% | 47,7% | 70% | 70% | Gemeentelijke registratie |
Toelichting
% Bijstandsgerechtigden met een plan van aanpak
Met deze indicator willen we een beeld geven van het percentage mensen met een bijstandsuitkering dat actief is naar vermogen en/of werkt aan hun ontwikkeling en re-integratie.
Het percentage is onderhevig aan de doorontwikkeling van de aanpak Meedoen naar vermogen en ook aan het verbeteren van de aanpak van de registratie bij de verschillende uitvoerende partijen. Voor 2026 verwachten we dat de stijgende trend van het percentage zich verder voortzet.
% Inburgeringsplichtigen dat binnen 10 weken na huisvesting in Zaanstad een definitief persoonlijk inburgeringsplan heeft:
Om deze indicator te bepalen hanteren we de definitie die het CBS ook hanteert (datum inschrijving BRP tot datum ondertekening PIP). Tot op heden continueren we de stijgende lijn in het kader van deze indicator.
Speerpunten 2026
Doorontwikkeling aanpak Meedoen naar vermogen
Zaanstad investeert structureel in begeleiding van inwoners met een Participatiewet-uitkering richting werk of maatschappelijke deelname. We kijken integraal naar hun mogelijkheden en verbinden die met kansen in de regio, ook als werk (nog) niet haalbaar is. In 2026 zetten we in op doorontwikkeling van de aanpak ‘Meedoen naar vermogen’, met focus op collectief aanbod, betere afstemming met andere leefgebieden en verbeterde registratie.
Hervorming arbeidsmarktdienstverlening
Samen met de partners in de arbeidsmarktregio Zaanstreek-Waterland wordt in 2026 het Regionaal Werkcentrum gestart. De bedoeling is dat inwoners en bedrijven weten waar ze kunnen aankloppen voor werk, scholing of personeel. Gemeenten (met Zaanstad als centrumgemeente), UWV, vakbonden, werkgevers en onderwijs hebben in een convenant afspraken vastgelegd over de samenwerking. In 2026 worden deze afspraken verder geeffectueerd.
Infrastructuur Sociaal Ontwikkel Bedrijf Werkom
Werkom heeft een belangrijke rol in de opgave om zoveel mogelijk mensen naar werk te begeleiden. Door de invoering van de Participatiewet moet Werkom haar activiteiten steeds meer richten op het begeleiden naar werk bij reguliere werkgevers, terwijl ze ook (beschutte) werkgelegenheid blijft bieden aan mensen die beperkte/geen kansen hebben bij reguliere werkgevers. De groei van het aantal beschutte werkplekken en job coaching en de uitfasering van de WSW, zet het financieel resultaat van sociaal ontwikkelbedrijven onder druk. Dat vraagt om een hogere bijdrage van gemeenten. Het kabinet stelt daarom vanaf 2025 voor 10 jaar structurele middelen ter beschikking voor een toekomstbestendige infrastructuur van de Sociaal Ontwikkel Bedrijven. Zaanstad werkt samen met Purmerend en Werkom aan een plan van aanpak hiervoor.
Participatiewet in Balans
Het Rijk wil de Participatiewet op onderdelen herzien om meer ruimte te bieden voor een mensgerichte aanpak, zowel ten aanzien van inkomen als participatie. De herziening beoogt de regels en ondersteuning beter te laten aansluiten op de mogelijkheden en omstandigheden van de mensen voor wie ze bedoeld zijn. De inwerkingtreding van het wetsvoorstel is momenteel voorzien vanaf 1 januari 2026, maar is nog afhankelijk van het moment van behandeling in de Eerste Kamer. De wijzigingen worden gefaseerd geïmplementeerd.
Jongerenloket
In 2026 zet het Jongerenloket stevige stappen om jongeren nog beter te ondersteunen bij al hun vragen over leren, werken en inkomen. Door alle professionals van de teams op één locatie samen te brengen, zal de samenwerking intensiever en effectiever verlopen. We zetten in op het vergroten van de naamsbekendheid, zodat jongeren het Jongerenloket nog makkelijker weten te vinden.
De samenwerking met ketenpartners, zoals het jongerenwerk, wordt verder versterkt. Hiermee zorgen we voor een goede basis om van signalering door het jongerenwerk tot gerichte hulpverlening vanuit het Jongerenloket te komen. Met deze inzet versterken we de verschillende disciplines in hun eigen kracht, met de jongere als centraal middelpunt.
Ook wordt het schoolgericht werken doorontwikkeld om jongeren vroegtijdig en passend te begeleiden. Het MaatschappelijkDienstTijd-traject Local Heroes wordt geborgd, zodat jongeren zich kunnen blijven ontwikkelen via maatschappelijke diensttijd en gaan we aan de slag met de implementatie van nieuwe wetgeving rondom de overgang van school naar werk. We sluiten aan bij het Regionaal Werkcentrum (RWC) om de verbinding met de arbeidsmarkt te versterken.
Inburgering
In 2026 gaan we verder met de uitvoering van het lerend stelsel inburgering volgens huidig beleid en proces. We bieden iedere inburgeraar in Zaanstad een inburgeringstraject en ondersteunen hen waar nodig. Door te sturen op zelfredzaamheid bevorderen we de integratie van onze nieuwe inwoners.
Ook creëren we meer kansen in de Regio Zaanstreek – Waterland voor inburgeraars door de aanstelling van een Regionaal Verbinder Statushouders. Deze persoon zorgt ervoor dat meer statushouders hun plek weten te vinden op de arbeidsmarkt. Duale trajecten in de inburgering vormen een onderdeel van deze opdracht.
Sluitende aanpak jongvolwassenen
Naar verwachting treedt op 1 januari 2026 de wet ‘van school naar duurzaam werk’ in werking. Met deze nieuwe wet gaat de aanpak jeugdwerkloosheid – waarin de afgelopen jaren is ingezet op een sluitende aanpak voor kwetsbare jongeren door middel van intensieve begeleiding bij de overgang naar een nieuwe school of naar werk – op in het meerjarenplan voortijdig schoolverlaten. De wet breidt de wettelijke samenwerkingstaken uit voor gemeenten, onderwijs, arbeidsmarkt- en doorstroomregio’s om jongeren beter te begeleiden van school naar werk.
Alle betrokken partijen worden verplicht samen te werken binnen een nieuw regionaal programma. Bij inwerkingtreding wordt ook duidelijk welk budget gemeenten hiervoor ontvangen.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
De beïnvloedbare kosten betreffen kosten voor projecten o.a. Gemeentefondsmiddelen (€ 0,5 mln), inburgering (€ 0,1 mln) storting in de bestemmingsreserve laaggeletterdheid € 0,1 mln) en storting in de bestemmingsreserve arbeidsmigranten (€ 0,1 mln)
Beperkt beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor Werkom (€ 8,7 mln), ondertussengroep (€ 0,1 mln.), opgave budget maatschappelijke participatie (€ 1,2 mln), opgave budget projecten onverdeeld (€ 0,3 mln), fraudebestrijding en invordering (€ 0,2 mln), werkbemiddeling (€ 0,1 mln) en het jongerenloket (0,1 mln).
Niet beïnvloedbaar
Dit zijn de kosten voor bijstand (€ 64,7 mln), kosten voor Werkom (€ 7,8 mln), loonkostensubsidie (€ 2,6 mln), volwasseneducatie (€ 2,0 mln), kosten van onderzoek BBZ (€ 0,2 mln), kosten voor inburgering (€3,4 mln), een mutatie in de reserve arbeidsmarktregio (€ 1,6 mln), maatschappelijke diensttijd (€ 0,2 mln), kansrijke wijken, opleiding in de wijk (€ 0,8 mln.) en arbeidsmarktregio (€ 0,1 mln).
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit zijn met name de personeelskosten (€ 11,6 mln). Daarnaast zijn dit kosten voor het opgavenbudget (de Herstelling, Red een bedrijf, ABC metingen en 't Lokaal € 0,3 mln)