Inleiding
Gemeenten werken steeds meer samen met andere gemeenten e/o organisaties. Het bedrag dat gemeenten uitgeven via (regionale) samenwerking is in de afgelopen jaren sterk gegroeid doordat zij steeds vaker op tal van terreinen kiezen voor samenwerking.
Met samenwerking komen gemeentelijke taken meer op afstand te staan. Hoe houden we vanuit de gemeente grip op deze samenwerking?
Ook kiezen gemeenten vaker voor andere vormen van samenwerking die niet onder de reikwijdte van verbonden partijen vallen. Er ontstaan daardoor situaties waarin er geen formele verplichting is om de raad te informeren, terwijl deze informatie de raad kan helpen om haar controlerende taak uit te voeren.
Gemeente Zaanstad heeft 27 verbonden partijen
Gemeente Zaanstad deelt de verbonden partijen in 3 categorieën:
- Partijen waarmee gemeente Zaanstad een financieel en bestuurlijk belang heeft (definitie BBV)
- Partijen die de gemeente Zaanstad
- structureel bekostigt via één of meer geldstromen. Denk aan begrotingsfinanciering, subsidie of een overeenkomst van opdracht èn een bestuurlijk belang (aanbeveling commissie BBV)
- structureel bekostigt èn voldoet aan één of meer van de volgende voorwaarden:
- gemeente Zaanstad stelt de begroting van de partij vast, of
- gemeente Zaanstad heeft benoemingsrecht of voordrachtsrecht in bestuur of raad van toezicht
- Partijen waarmee de gemeente nauw samenwerkt bij strategisch belangrijke programma’s. Deze partijen hebben noch een financieel, noch een bestuurlijk belang.
Deze partijen worden aan het begin van elke coalitieperiode benoemd door de raad met een maximum van 2. Ook wordt dan afgesproken over welke onderwerpen de raad in de paragraaf verbonden partijen wordt geïnformeerd.
De meeste verbonden partijen (23) vallen onder categorie 1:
Vorm | Publiek/ privaat | Financieel belang | Bestuurlijk belang |
|---|---|---|---|
Gemeenschappelijke regelingen | publiek | Verplichte jaarlijkse bijdrage | Collegeleden / raadsleden in bestuur |
Deelnemingen | Privaat | Aandelen | Stemrecht via Algemene Vergadering van Aandeelhouders |
Stichtingen | Privaat | Jaarlijkse bijdrage | College vaardigt collegelid af in bestuur |
Verenigingen | Privaat | Jaarlijkse bijdrage | Stemrecht via Algemene Ledenvergadering |
Een aantal verbonden partijen (4) vallen onder categorie 2 en 3:
Vorm | Categorie | Publiek/ privaat | Financieel belang | Bestuurlijk belang |
|---|---|---|---|---|
Stichting Jeugdteam | 2 | Privaat | Structurele bekostiging | Benoemingsrecht directeur en RvT |
Stichting Sportbedrijf Zaanstad | 2 | Privaat | Structurele bekostiging | Benoemingsrecht RvT |
Stichting Marketing Zaanstreek | 2 | Privaat | Structurele bekostiging | Benoemingsrecht RvT |
Metropoolregio Amsterdam | 3 | Privaat | Jaarlijkse bijdrage | Geen |
De uitvoeringsregels verbonden partijen volgen in 2026
Op basis van de nota verbonden partijen worden de uitvoeringsregels vernieuwd. Hierin worden de kaders op uitvoerend niveau geactualiseerd. De nieuwe uitvoeringsregels worden ter kennisname aan de raad gestuurd.
Elke verbonden partij is ingedeeld in een risicoprofiel
Na oprichting van of deelname in een verbonden partij wordt het risicoprofiel van de verbonden partij bepaald. Bij een hoog risicoprofiel wordt het toezicht op de verbonden partij intensiever dan bij een laag risicoprofiel verbonden partij.
Ontwikkelingen
In juli 2024 heeft het college het plan van aanpak Grip op Warmtenet Zaanstad vastgesteld. En ter kennisname naar de raad gestuurd (RIB 8640879). Het gaat om de volgende aanbevelingen:
- Zorg altijd voor een goede borging van het publiek belang.
- Pas de Nota Verbonden Partijen systematisch toe volgens het ‘pas toe, of leg uit-principe’.
- Maak de rol van de gemeenteraad bij oprichting verbonden partijen expliciet.
- Stel een toekomstvisie en exitstrategie vast.
- Maak met WNZ nieuwe afspraken over de jaarstukken.
- Verbeter het risicomanagement in de gemeentelijke organisatie.
- Verbeter het toezicht.
- Monitor de doelstellingen van WNZ en informeer de raad adequaat.
- Verstevig de regierol van de gemeente.
- Zorg voor voldoende ambtelijke capaciteit.
Aanbeveling (3) is in 2024 opgepakt en gereed.
De procedure voor het aangaan van een verbonden partij met het correct toepassen van een wensen- en bedenkingenprocedure is gewijzigd. Hiermee is deze aanbeveling uitgevoerd.
Aanbeveling 1 en 7
Het publiek belang wordt opgenomen in de statuten van WNZ. De statutenwijziging bevat tevens het instellen van een RvC en wordt geformaliseerd bij de notaris als een voorzitter voor de RvC is geworven.
Aanbeveling 4, 8 en 9; samenhang met landelijke wetgeving
De toekomstvisie, exitstrategie, de doelstellingen en de regierol worden in samenhang met de aankomende wetswijzigingen rondom warmte uitgewerkt.
Aanbeveling 2, 6 en 10
deze aanbevelingen worden uitgewerkt in de uitvoeringsregels verbonden partijen.
Sociale wijkteams
Op 31 december 2026 eindigen de huidige contracten rondom de sociale wijkteams. Zaanstad onderzoekt hoe zij de voortzetting van deze taken wil vormgeven. Hierbij neemt zij de uitkomsten van het rekenkameronderzoek naar opdrachgeverschap & partnerschap mee. Ook de wensen en bedenkingen die zijn geuit tijdens het Zaanstad Beraad op 13 mei rondom de bestuursopdracht jeugd worden hierin betrokken.
Totaal overzicht verbonden partijen
Op basis van artikel 15 van de BBV is het verplicht om een totaal overzicht van de verbonden partijen op te nemen in de jaarstukken met daarin een aantal vaste onderdelen. Dit overzicht is onderstaand weergegeven.