Verbonden partijen

Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam

GGD Zaanstreek-Waterland beschermt, bewaakt en bevordert de gezondheid en de (sociale) veiligheid van alle mensen in de regio. Daarbij staat een preventieve en collectieve aanpak voorop, met specifieke aandacht voor bevordering van participatie en ondersteuning van de eigen regie van mensen. Als uitvoeringsorganisatie van de gemeenten sluit de GGD aan bij de gemeentelijke verantwoordelijkheden in het sociaal domein.

Een lid van het Algemeen Bestuur (AB) heeft in de vergadering van het AB één stem. In die gevallen waarin Zaanstad en Purmerend zwaarwegende bezwaren hebben tegen een voorstel en met het oog daarop tegenstemmen, leidt die tegenstem tot verwerping van het voorstel. Het voorgaande is niet van toepassing op het voorstel tot vaststelling van de begroting respectievelijk de jaarrekening van de GGD. Wethouder Onclin is voorzitter van het DB en het AB, plaatsvervanger wethouder Slegers.

Ontwikkelingen

De GGD werkt inmiddels op basis van de afspraken die gemaakt zijn in het GGD 3.0 traject. Dit traject heeft als doel gehad toe te werken naar een toekomstbestendige GGD. In 2024 is de evaluatie van de Governance gestart met als insteek inzicht te krijgen hoe de (nieuwe) werkgroepen (waarin gemeenten en GGD) de sturing van de GGD ervaren. Het kernteam met daarin de directeur van de GGD en managers vanuit de gemeenten is opdrachtgever van deze evaluatie. De directeur is betrokken bij de evaluatie. Dit evaluatieproces loopt nog en is nog niet afgerond.

De gezamenlijke huisvesting van GGD ZW en VrZW heeft vertraging opgelopen, dit heeft tot gevolg dat de verhuizing ook later volgt. Zie hiervoor de “Update businesscase Samen Sterker” die door de GGD verzonden is aan alle gemeenten op 19 december 2024.

GGD en VrZw hebben afgesproken dat (onderzoek naar) verdere samenwerking wordt uitgesteld tot na de verhuizing.  

GGD ZaWa werkt actief samen met GGD Amsterdam op het gebied van infectieziektebestrijding. Eind 2024 heeft het AB de samenwerkingsafspraken met GGD Amsterdam vastgesteld (zie GGD-raadsinformatiebrief 19 december 2024 Update uitvoering IZB). Om de toegankelijkheid voor specifieke kwetsbare groepen te vergroten, worden vanuit het centrum seksuele gezondheid wekelijks spreekuren in Zaandam aangeboden.

De GGD start in q3 2025 met een wijkgerichte aanpak om de vaccinatiegraad op peil te houden op basis van een incidentele plustaak vanuit GALA middelen.  Idealiter zou je hier een meerjarig programma voor opstarten, daarvoor is echter structureel budget nodig. Landelijke middelen hiervoor zijn helaas alleen aan de G4 toebedeeld. GGD Amsterdam heeft positieve resultaten laten zien van hun wijkaanpak. Als gevolg van de nauwe samenwerking tussen deze 2 GGDen is deze kennis binnen handbereik.

Over de algemene Infectieziektenbestrijding zijn 2 raadsinformatiebrieven verzonden (9451505 en zNINA).

Ook zetten we samen met de GGD stappen om beter inzicht te krijgen in de context van door de GGD opgeleverde cijfers bij bestaande (contract)taken. Hierover worden nieuwe resultaatafspraken gemaakt. Een voorbeeld hiervan is dat we graag willen weten hoeveel deelnemers uit kwetsbare doelgroepen bereikt worden, en niet alleen het aantal deelnemers aan een interventie.

Het SPUK gala loopt in 2026 gedeeltelijk af en/of wordt met 10% gekort. Een deel van de plustaken worden hieruit gefinancierd. Er zal gekeken moeten worden naar mogelijkheden voor voortzetting door tijdig zoeken naar alternatieve financiering (afhankelijk van de wens om uitvoering van taken wel of niet voort te zetten). Dit heeft dus mogelijk gevolgen voor de omvang van ons plustakenpakket bij de GGD.

Risicoprofiel

Gemeenten zijn wettelijk verplicht om een GGD in stand te houden voor de uitvoering van de taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. Het risicoprofiel van de GGD is hoog: de financiële bijdrage in de Gemeenschappelijke Regeling is groot (ongeveer € 12 mln. deelnemersbijdrage voor het basispakket en € 3,5 mln. aan plustaken in 2025), terwijl de gemeente Zaanstad maar beperkte invloed heeft in het Algemeen Bestuur. Iedere gemeente heeft één stem. Dit betekent voor Zaanstad een stemverhouding van 14% en een financiële deelnemersbijdrage van 47% voor het basispakket. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn eveneens groot: de activiteiten van de GGD betreffen de gezondheid en veiligheid van de inwoners. Een probleem op het gebied van volksgezondheid of veiligheid haalt direct de pers en heeft zijn weerslag op de politiek.

Financiële positie

Jaarrekening 2024

De jaarrekening 2024 geeft een positief resultaat van € 73.912. Zoals in de Financiële Verordening is opgenomen, hoeft de jaarrekening niet ter zienswijze te worden voorgelegd aan gemeenteraden, bij een resultaat(bestemming) kleiner dan € 100.000. Vandaar dat de Jaarrekening 2024 ter besluitvorming wordt voorgelegd aan het Algemeen Bestuur (juli 2025). Voorgesteld wordt om het positieve resultaat te bestemmen voor het vervangen van het instrumentarium van Jeugdgezondheidszorg. Dit instrumentarium is verouderd en er is onvoldoende budget voor de nodige vervanging.

Rechtmatigheidsverantwoording

De accountant heeft een goedkeurende controleverklaring afgegeven over de getrouwheid; dat alle baten en lasten juist en volledig in de jaarrekening zijn verwerkt. Bij de jaarrekening 2024 heeft het dagelijks bestuur voor de tweede keer zelf een rechtmatigheidsverantwoording afgegeven; of wet- en regelgeving is nageleefd. De rechtmatigheidsafwijkingen (rechtmatigheidsfouten en onduidelijkheden) komen boven de overeengekomen verantwoordingsgrens uit. Dit komt doordat inkopen in het verleden niet Europees zijn aanbesteed, terwijl dit vanwege de waarde van de inkopen wel had gemoeten. Dit geldt onder andere voor inkopen (zoals inhuur personeel) die tijdens de “coronajaren” 2021 en 2022 zijn gedaan en zijn verlengd. De rechtmatigheidsfout bedraagt voor 2024 € 3,2 mln. De GGD heeft hierop een verbetertraject gestart met als doel om alle contracten in het vervolg rechtmatig af te sluiten. Volgens het accountantsverslag heeft de GGD “in 2024 stappen gezet om dit proces te verbeteren en strikter toe te zien dat aanbestedingen volgens de juiste procedures worden uitgevoerd

Begroting 2026-2029 inclusief bezuinigingsvoorstel

De begroting 2026 is inclusief bezuinigingsvoorstel ter zienswijze voorgelegd aan de gemeenteraden. De

begroting is opgesteld binnen de kaders van de kadernota 2026. De Kadernota 2026 van de GGD is niet ter zienswijze aan de gemeenteraden voorgelegd. Naast autonome (indexatie loonkosten) en neutrale wijzigingen (verschuivingen van plustaken naar het basispakket), is hierin voor € 710.000 structureel aan extra kosten opgevoerd voor document- en archiefbeheer, cybersecurity en ICT. Deze kosten zijn voor bijna € 600.000 gedekt door voordelen op de bedrijfsvoering (o.a. door voordelen uit de samenwerking met de VrZW). Het overige deel van deze kosten is autonoom, omdat de GGD moet voldoen aan wet- en regelgeving op het gebied van archiefbeheer.

De deelnemersbijdrage van Zaanstad komt in de Begroting 2026 van de GGD uit op € 12.504.125. Dit is € 36.274 lager (voordeel) dan waar bij de Kadernota 2026 van is uitgegaan. Dit komt vooral voort doordat de indexatie van de loonkosten is verlaagd. De raad heeft een positieve zienswijze gegeven over het vaststellen van de begroting.

Verder heeft de GGD een bezuinigingsscenario voorgelegd, waarin wordt bezuinigd op taken waar beperkte directe impact is voor bewoners. Dit scenario bevat een bezuiniging van 2,3% ten opzichte van de deelnemersbijdrage van Zaanstad. Ook hierover heeft de raad een positieve zienswijze afgegeven.

Zowel de Begroting 2026 als het bezuinigingsvoorstel wordt in september 2025 ter besluitvorming voorgelegd aan het Algemeen Bestuur.

Risico’s en beheersmaatregelen

Risico: Personeelstekorten (landelijk fenomeen) leiden tot verslechteren dienstverlening aan inwoners en wachtlijsten

Beheersmaatregel: In samenwerking met GGD sturen op prioriteren van dienstverlening aan meest kwetsbare inwoners. Stimuleren van bovenregionale samenwerking om dienstverlening op peil te houden. GGD stuurt actief op terugdringen van het ziekteverzuim. Een extern bureau voert exitgesprekken om inzicht te krijgen in en grip te krijgen op het verloop en het behoud van werknemers.

Risico: Aanbod GGD sluit niet voldoende aan op behoefte inwoners/ maatschappelijke visie gemeente

Beheersmaatregel: periodiek inhoudelijk overleg om beleidskeuzes door te nemen en bestaand aanbod te verbeteren of nieuw aanbod te implementeren.

Risico: GGD is eigen risicodrager. Afschaling van taken/ opdrachten kunnen leiden tot (langdurige) frictiekosten die aan gemeenten worden doorbelast

Beheersmaatregel: Zaanstad communiceert als goed opdrachtgever tijdig het afstoten van taken/ opdrachten, zodat de GGD tijd heeft om passende maatregelen te nemen de frictiekosten te beperken. Verder zullen we erop aansturen om heldere afspraken te maken over frictiekosten en de wederzijdse verantwoordelijkheid om deze te beperken.

Risico: Autonome ontwikkelingen, wetwijzigingen en landelijke initiatieven kunnen leiden tot uitbreiding van capaciteit c.q. aanbod en toename van de kosten.

Beheersmaatregel: Periodiek overleg dat aansluit op de PDCA cyclus om daarmee sneller te kunnen anticiperen op ontwikkelingen in vraag en aanbod, en toekomstige wijzigingen.

Risico: Financiële tekorten groter dan € 450.000 kunnen niet worden opgevangen binnen het weerstandsvermogen (algemene reserve) van de GGD.

Beheersmaatregelen: Vanuit de GGD wordt de risicoanalyse verder aangescherpt. De volgende stap is om risico’s te kwantificeren en te toetsen dat er voor het geheel aan risico’s voldoende weerstandsvermogen aanwezig is. Aangezien gemeenten verantwoordelijk zijn voor de financiering van de GGD, is het zo dat gemeenten uiteindelijk zullen moeten bijdragen als de situatie zich voortdoet dat er tekorten zijn bij de GGD waarvoor onvoldoende weerstandsvermogen aanwezig is