Verbonden partijen

Gemeenschappelijke regeling - bedrijfsvoeringsorganisatie

De gemeenschappelijke regeling is getroffen voor het doeltreffend en doelmatig uitvoeren of doen uitvoeren van de taken van de colleges voortkomend uit of samenhangend met de Participatiewet en de Wet sociale werkvoorziening.

Per 1 januari 2018 hebben de gemeenten Purmerend en Zaanstad samen het Participatiebedrijf opgericht om effectiever te zijn in de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening en de Participatiewet. Namens Zaanstad heeft wethouder Onclin zitting in het bestuur en wethouder Groothuismink is waarnemer.

Er is sprake van duale aansturing waarbij de wethouder financiën invulling geeft aan de eigenaarsrol en het inhoudelijk opdrachtgeverschap is belegd bij de beleidsportefeuillehouder.

Ontwikkelingen

• Werkom heeft een belangrijke rol in de opgave om zoveel mogelijk mensen naar werk te begeleiden. Door de invoering van de Participatiewet moet Werkom haar activiteiten steeds meer richten op het begeleiden naar werk bij reguliere werkgevers, terwijl ze ook (beschutte) werkgelegenheid blijft bieden aan mensen die beperkte/geen kansen hebben bij reguliere werkgevers. Het kabinet stelt vanaf 2025, voor 10 jaar, extra middelen ter beschikking voor een toekomstbestendige infrastructuur van de Werk Ontwikkel Bedrijven. Momenteel wordt samen met Purmerend en Werkom een voorstel uitgewerkt voor de besteding van deze structurele middelen per 2025 tot 2035. Dit in combinatie en integratie met de beschikbare gestelde incidentele middelen vanuit Zaanstad en Purmerend. De effecten worden in 2026 gevolgd en bijgestuurd.
• Het programma “meedoen voor Vermogen” is in uitwerking. Dit betreft een procesverbetering ingevoerd per 2026 tussen Zaanstad, de Sociale Wijk Teams en Werkom om het onderdeel werk bij Werkom te positioneren. De effecten worden in 2026 gevolgd en bijgestuurd.

Risicoprofiel

Het risicoprofiel is hoog. Het maatschappelijk belang is groot, het gaat om kwetsbare mensen. De financiële bijdrage van de gemeente is aanzienlijk.

Risico analyse

Governance

De governance van Werkom is duaal. We sturen als eigenaar van het bedrijf, maar ook als opdrachtgever van het bedrijf. Om die rollen duidelijk te scheiden is ervoor gekozen om de rol van eigenaar bij de wethouder financiën neer te leggen. De rol van opdrachtgever ligt bij de vakwethouder, zijnde de portefeuillehouder Werk en Inkomen. Dat heeft ook tot gevolg dat de risicobeheersing ook duaal is en dat verschillende aspecten van risico en beheersing onder de verantwoording van verschillende rollen valt. De rollen kunnen niet los van elkaar opereren. Het gaat om het samenspel van de rollen. De meerjarige kaders vanuit de eigenaarsrol werken door in gewijzigde dienstverleningsovereenkomsten in de opdrachtgeversrol. Signalen vanuit de voortgangsgesprekken worden meegenomen in de eigenaarsrol. Dit samenspel wordt ambtelijk en bestuurlijk georganiseerd door een overlegstructuur.

• Eigenaarsrol

Vanuit de eigenaarsrol wordt gestuurd op een meerjarig sluitende begroting. In juni 2024 is de zienswijze op de begroting 2025 in het Zaanstad Beraad behandeld. Hieruit blijkt dat de extra bijdragen die eerder nodig waren van gemeenten voor 2025 en verder naar beneden zijn bijgesteld. Werkom werkt vanuit een strategische agenda aan financiële resultaatverbeteringen en verbetering van de dienstverlening.

• Opdrachtgeversrol

De opdrachtgeversrol wordt gestuurd vanuit de nadere dienstverleningsovereenkomst voor de Participatiewet-taken.

In de periodieke voortgangsgesprekken over de Participatiewet-taken wordt met Werkom gesproken over instroom, uitstroom, doorlooptijden, klanttevredenheid, kwaliteit van dienstverlening, werkgeversbenadering en de mogelijkheden voor bijsturing. De maatschappelijke opgave vraagt van Werkom om blijvend de dienstverlening aan te sluiten bij de mensen en de werkgevers die zij beide ondersteunen.

Overige

Gemeente Zaanstad is daarnaast ook klant van Werkom. Als klant neemt Zaanstad diensten af voor onder meer groenonderhoud, post & print en het reinigen van de herbruikbare bekers.

Financiële positie

Jaarrekening 2024

Het financiële resultaat van Werkom over 2024 was beter dan begroot. Dit is mede het gevolg van een hogere netto toegevoegde waarde en lagere kosten door met name minder Zaanse kandidaten in begeleiding. Door toepassing van de koepelvrijstelling heeft dit geleid tot een lagere extra bijdrage van gemeenten (€ 0,7 mln.). Door de afrekening van de werkelijke kosten per gemeente, leidt dit gunstigere resultaat voor Zaanstad tot een terugbetaling (€ 1,0 mln.) en voor Purmerend tot een aanvullende bijdrage (€ 0,3 mln.)

In 2021 is het besluit genomen om Werkom BV op te heffen en de activiteiten van de BV voort te zetten in Werkom BVO. In 2024 is dit formeel afgerond.

Rechtmatigheidsverantwoording

Werkom heeft in de financiële verordening afspraken vastgelegd over de rechtmatigheidsverantwoording. € 0,9 mln. van de verantwoorde baten en lasten is niet in lijn met de vastgestelde kaders. Hiervan is € 0,6 mln. van deze afwijkingen toch acceptabel omdat ze passen binnen vooraf vastgesteld beleid. Resteert € 0,3 mln. aan afwijkingen die als onrechtmatig worden beschouwd, omdat ze niet in overeenstemming zijn met aanbestedingsregels.

Begroting 2026

De begroting 2026 is sluitend met een verhoging van de gemeentelijke bijdrage als gevolg groei van het aantal beschut werkplekken en van job coaching. Daarnaast zijn met Werkom afspraken gemaakt over incidentele inzet die een bijdrage levert aan structurele versterking van de infrastructuur . Deze incidentele inzet gaat vooraf aan de structurele aanpak die start in 2026 waarvoor een plan wordt gemaakt met Purmerend en Werkom (zie onder ontwikkelingen).

De raad heeft op 24 juni 2025 een positieve zienswijze gegeven op de gewijzigde begroting 2025 en de primaire begroting 2026. Vanwege de financiële uitdagingen waar de gemeente voor staat (ravijnjaar) heeft de raad Werkom daarbij opdracht gegeven om in de begroting 2026 alsnog een korting van 2% te verwerken op de gemeentelijke bijdrage met uitzondering van het WSW-budget. Werkom heeft in zijn reactie op het zienswijzebesluit laten weten aan deze oproep gehoor te geven.  

Risico's en beheersmaatregelen

Risico's

In de Werkom-begroting zijn de volgende risico’s benoemd in de risicoparagraaf:

• Toenemende druk op het operationele resultaat door daling van aantal medewerkers met een SW-indicatie en groei van het aantal beschut werkplekken en omzet
• Ondanks alle inspanningen van Werkom gericht op privacy en informatiebeveiliging, blijft het risico bestaan op een hack of andere activiteiten van cybercriminelen.

Beheersmaatregelen

• Werkom werkt aan het opvangen van de krimp van medewerkers met een SW-indicatie binnen de leerwerkbedrijven en acquisitie van opdrachten die passen bij de doelgroep.
• In de Werkom begroting wordt rekening gehouden met de verwachtte groei van het aantal beschut werk-indicaties. De realisatie blijft tot nu toe binnen die verwachting.
• Werkom werkt aan goede meerjarige afspraken en stabiele relaties met afnemers.
• Werkom heeft een chief information security officer (CISO) voor de informatiebeveiliging en een externe functionaris gegevensbescherming (FG), die jaarlijks rapporteren over risico’s en ondernomen of te ondernemen verbeteringen.
• De regels over de rechtmatigheidsverantwoording zijn verwerkt door wijziging van de financiële verordening Participatiebedrijf Zaanstad Purmerend 2023. De Raad heeft op 30 januari 2025 een positieve zienswijze afgegeven op de wijziging van deze financiële verordening.