Brede integrale aanpak ondermijning

Toelichting

 
Mensenhandel
De indicator laat zien hoeveel misdrijven met mensenhandel de politie registreert in de gemeente Zaanstad. Dit kan gaan om seksuele uitbuiting, arbeidsuitbuiting (werk zonder goede rechten) of criminele uitbuiting. Waarschijnlijk zijn er meer slachtoffers dan het cijfer aangeeft, omdat mensenhandel vaak verborgen blijft. Slachtoffers melden dit niet altijd bij de politie. Soms zijn ze bang, schamen ze zich of zijn ze afhankelijk van anderen. Ook herkennen mensen de signalen van mensenhandel niet altijd.

Sluiten drugspanden
Het gaat hier om de sluiting van alleen drugspanden op basis van artikel 13B Opiumwet, ook wel bekend als de wet Damocles. Hierbij kunt u denken aan panden waar hennep en/ of harddrugs is aangetroffen die daarmee een risico vormen voor de veiligheid en leefbaarheid in de wijk/gebied.

% inwoners ondermijningsvormen
Aandeel inwoners dat één of meerdere situaties of problemen vermoedt of zeker weet dat het voorkomt in de buurt. Het gaat om situaties als: fraude, bewoners met té dure spullen, buurtbewoners met vuurwapens, jongeren op straat met mes, buurtbewoners met hennepplantage, buurtbewoners die denken dat ze alles kunnen maken zonder gestraft te worden, arbeidsuitbuiting, illegale prostitutie, heling, harddrugsdealers, winkels waar (bijna)nooit klanten komen, horecagelegenheden waar criminelen elkaar ontmoeten, illegale gokcafés, bedrijven waar drugs worden gemaakt (druglabs), verwaarloosde woningen die voor extreme prijzen worden verhuurd. Onder andere via verschillende campagnes willen we de meldingsbereidheid van bewoners en ondernemers verhogen. Dit percentage komt voort uit een meting die tweejaarlijks wordt uitgevoerd, daarom kan er voor 2024 geen waarde worden afgegeven en wordt voor 2026 de streefwaarde aangehouden.

Meld misdaad anoniem (MMA)
De aantallen meldingen bij Meld misdaad anoniem (MMA) die via de MMA bij de gemeente en specifiek de afdeling Ondermijning zijn binnengekomen. Het gaat hier om meldingen die inwoners anoniem verrichten; denk hierbij bijvoorbeeld aan een melding over henneplucht of andere waarnemingen.

Bibob-onderzoeken
Bibob wordt door diverse vak afdelingen binnen het eigen proces uitgevoerd. Het gaat hierbij om processen binnen grondzaken, inkoop, omgevingsvergunningen en aanpakondermijning. De huidige aantallen bestaan uit een optelsom van het aantal Bibob-onderzoeken met betrekking tot (horeca)exploitatievergunningen, subsidies en aanbestedingen. Door het ontbreken c.q. niet beschikbaar zijn van cijfers van Bibob-onderzoeken m.b.t. vastgoed- en grondtransacties, omgevingsvergunningen en evenementen geven de cijfers een vertekend beeld.

Prostitutiecontroles
De gemeente heeft de taak van Bestuurlijk toezicht prostitutie gekregen. De cijfers over prostitutiecontroles zijn vanaf het jaar 2023 geregistreerd. De getoonde aantallen betreffen prostitutiecontroles waarbij sekswerkers daadwerkelijk aangetroffen zijn én bedrijfsmatigheid is aangetoond.

Horeca en opgelegde bestuurlijke maatregelen
Het gaat hier om de daadwerkelijk uitgevoerde controles binnen de horeca en daaruit voortvloeiend opgelegde bestuurlijke maatregelen. Wat betreft de bestuurlijke maatregelen zijn de aantallen opgeteld van onder andere de lasten onder dwangsom en/ of lasten onder bestuursdwang

Aantal glazenwassercontroles
Sinds oktober 2024 worden de resultaten van het project  glazenwassers geregistreerd, vanaf het moment dat de controles zijn gestart. De aantallen laten zien hoeveel controles daadwerkelijk zijn uitgevoerd en welke bestuurlijke maatregelen daaruit volgden.

Opgelegde bestuurlijke maatregelen glazenwassers
De opgelegde bestuurlijke maatregelen glazenwassers zijn gebaseerd op de last onder dwangsommen, de aantallen hiervan zijn bij elkaar opgeteld.

Speerpunten 2026

 
Bibob-onderzoeken
Om het Bibob-instrument beter te gebruiken, is een actueel en lokaal beeld van ondermijning nodig. Dit wordt ondersteund door een efficiënte en vernieuwende onderzoeksmethode. We stellen het lokale ondermijningsbeeld vast en blijven onze onderzoeksmethoden evalueren, verfijnen en verbeteren.

Mensenhandel
De gemeente blijft zich inzetten voor veiligheid en bestrijding van criminaliteit. We willen dat meer inwoners misstanden melden. Daarom communiceren we over Meld Misdaad Anoniem (MMA) in berichten en klantcontacten, en zetten we gerichte campagnes in. De meldingen via MMA komen bij de gemeente en de afdeling Ondermijning binnen en worden anoniem gedaan, bijvoorbeeld over henneplucht of andere verdachte zaken.
Daarnaast blijven we ons in 2026, samen met onze partners, inzetten tegen mensenhandel. We voeren het Activiteitenplan Mensenhandel Zaanstreek-Waterland uit. Hiermee vergroten we de bewustwording, versterken we de samenwerking en krijgen we een beter beeld van de aard en omvang van mensenhandel.

Vergroten weerbaarheid gemeente  
Medewerkers en bestuurders van Zaanstad kunnen in hun dagelijks werk te maken krijgen met personen die op een ongewenste manier invloed willen uitoefenen op gemeentelijke processen door bedreiging, intimidatie of (een poging tot) omkoping. Dit heeft aan de ene kant te maken met het feit dat de gemeente een steeds belangrijkere en sturende rol heeft gekregen in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Anderzijds beschikt de gemeente over informatie die interessant is voor criminele organisaties. Vrijwel álle gemeentelijke interne en dienstverleningsprocessen zijn kwetsbaar voor ondermijning en oneigenlijke druk. In Zaanstad willen we voorkomen dat we ongemerkt en ongewild ondermijnende criminaliteit faciliteren.
Het duurzaam tegengaan van criminele inmenging vraagt van ons dat we weerbaar zijn tegen personen die proberen misbruik te maken van gemeentelijke informatie, besluitvormingsprocessen, producten en diensten. Het is nodig dat er structureel aandacht is voor het vergroten van bewustwording binnen de organisatie. Ook moeten we ervoor zorgen dat risico’s ten aanzien van criminele inmenging worden herkend en verkleind en dat effectief handelingsperspectief wordt geboden.
Met het Programma Weerbare Organisatie beschrijven we de benodigde interventies voor het versterken van de Weerbaarheid van de gemeentelijke organisatie tegen criminaliteit. Naast de lokale aandacht voor weerbaarheid is er ook de Noord-Hollandse Norm Weerbare Overheid. Het doel van deze norm is een gezamenlijk basisniveau van weerbaarheid voor gemeenten en provincie. Dit moet voorkomen dat kwaadwillenden die in de ene gemeente worden geweerd, elders hun slag proberen te slaan. Zaanstad ondersteunt de norm en zet zich in om de weerbaarheid van de gemeente verder te versterken.
In 2026 zetten we de uitvoering van het Programma Weerbare Gemeente voort om de integriteit van onze organisatie te versterken, onze processen beter te beschermen en de organisatie weerbaarder te maken tegen criminele beïnvloeding.

Aanpak drugscriminaliteit
In 2026 zetten we ons, samen met onze partners, actief in tegen de handel, opslag en productie van drugs. Met informatie gestuurd toezicht en handhaving verstoren en ontregelen we deze activiteiten. Dit doen we met steun van het RIEC-handhavingsknelpunt (RIEC bestaat als zodanig niet meer, valt ook onder NH Veilig). We bestrijden productie- en opslaglocaties voor (synthetische) drugs en pakken personen en bedrijven aan die betrokken zijn bij de handel of profiteren van criminele geldstromen.
Bedrijventerreinen zijn door hun gesloten karakter en beperkte sociale controle aantrekkelijk voor criminelen. In Zaanstad komen we niet alleen drugslabs tegen, maar ook hennepkwekerijen, gestolen goederen, wapens en illegale bewoning. Dit heeft een negatieve invloed op de fysieke en sociale kwaliteit van het gebied en verstoort het ondernemersklimaat.
In 2026:

• Voeren we controles uit en handhaven we op drugshandel, opslag en productie. We werken hierbij samen met het RIEC (zie opmerking hierboven: RIEC bestaat niet meer) en zetten in op integrale casuïstiek.
• Werken we samen aan de stedelijke en gebiedsaanpak in Zaandam-Oost. Dit gebeurt met diverse instanties om ondermijnende criminaliteit zichtbaar te bestrijden en de jeugd te laten zien dat misdaad niet loont.
• Blijft het project Bedrijventerreinen actief, met extra aandacht voor bewustwording en het identificeren van criminaliteit. Dit project wordt uitgebreid naar de buitengebieden van Zaanstad.
• Zetten we bestuurlijke maatregelen in tegen drugscriminaliteit. We willen een sterke regierol nemen en intensiever samenwerken met opsporingsdiensten.
• Krijgen we beter zicht op ondermijnende criminaliteit in het Noordzeekanaalgebied (NZKG). Dit helpt ons om gericht actie te ondernemen en kwetsbare sectoren te beschermen.

Bestuurlijk Toezicht Prostitutie (BTP)
Binnen Noord-Holland werken gemeenten samen. Gemeente Zaanstad heeft een coördinerende rol in Zaanstreek-Waterland. Hierdoor plannen we samen controles in de hele regio. De prognose voor 2026 laat zien hoeveel niet-vergunde sekswerkers tijdens controles worden aangetroffen in Zaanstad.
Als coördinerende gemeente zorgen wij voor:

• Minstens twee keer per maand een controle op prostitutie in Zaanstreek en/of Waterland. Dit gebeurt deels op basis van signalen en volgt de regionale afspraken in Noord-Holland.
• Actieve controle door het BTP van sekswerkers die adverteren.

Project glazenwassersbranche
We pakken criminele samenwerkingsverbanden in de glazenwassersbranche en de uitbuiting van arbeidsmigranten aan. Dit doen we door barrières op te werpen in het criminele verdienmodel. Een belangrijke maatregel is het vergunningstelsel voor glazenwassers, dat sinds 1 juli 2024 geldt. Dit systeem kent drie soorten exploitatievergunningen:

• Vergunning voor uitoefening in Zaanstad;
• Vergunning voor vestiging in Zaandam Oost, en
• Vergunning voor uitoefening in Zaanstad én vestiging in Zaandam Oost.

We zetten ons in voor een sterke aanpak tegen misbruik van arbeidsmigranten en illegale onderhuur. Daarom stimuleren we giraal betalen, versterken we de lobby voor een nationale aanpak en werken we samen met het Team Woon Overlast (TWO) om illegale onderhuur tegen te gaan. Ook breiden we de controle op SBI-codes, KvK- en RNI-inschrijvingen uit.

Op dit moment loopt een pilot “versnelde inschrijving BRP” met het TWO. Medewerkers kunnen met beveiligde mobiele apparatuur mensen direct inschrijven in de BRP van Zaanstad. Deze apparatuur controleert ook documenten op echtheid. We helpen bewoners en eerlijke ondernemers in de glazenwassersbranche hiermee om zich te beschermen tegen malafide bedrijven.

Daarnaast maken we afspraken met opsporingsdiensten, de Belastingdienst, Arbeidsinspectie, politie en openbaar ministerie om de controle en handhaving te verbeteren. Samen met het interventieteam, NLA en politie hebben we de handhaving van de vergunningplicht voor glazenwassers versterkt. De handhaving op overtredingen wordt als standaardtaak uitgevoerd. De actieve versterking en inzet in zijn huidige vorm als Speerpunt zal komende periode kritisch worden afgewogen binnen de prioritering van onze handhavingsinzet.

Beïnvloedbaarheid van de kosten

Beïnvloedbaar
Er is geen sprake van beïnvloedbare kosten

Beperkt beïnvloedbaar
Dit zijn kosten op het gebied van sluitingsactiviteiten (€ 0,1 mln).

Niet beïnvloedbaar
Er is geen sprake van niet beïnvloedbare kosten

Op middellange termijn beïnvloedbaar
Op middellange termijn beïnvloedbaar zijn de kosten voor personeel (€ 2,7 mln).