Product 3.2 Klimaatneutraal 2030-2040
Zaanstad staat voor een transformatie-opgave om voor 2040 klimaatneutraal te zijn. Op weg naar een inclusieve energietransitie zetten we in op energiebesparing. Hierbij staat het isoleren van bestaande woningen centraal. Ook trekken wij actief op met de industrie en het bedrijfsleven om energie te besparen met procesinnovatie en door aanpassingen van gebouwen. Om de productie van energie te verduurzamen, werken wij aan de realisatie van wind- en zonne-energie in de zoekgebieden van de Regionale Energiestrategie. Ook ontwikkelen wij nieuwe energiebronnen, zoals aquathermie en geothermie voor de gebouwde omgeving, inclusief bedrijven en voor de industrie. Hierbij hoort de ontwikkeling van warmtenetten. Wij streven naar een inclusieve energietransitie. Daarom geven wij bijzondere aandacht aan inwoners met lagere inkomens voor wie energiearmoede dreigt of al werkelijkheid is. Ook maken wij lokale initiatieven zoals energiecoöperaties mogelijk en stimuleren lokaal eigenaarschap. Een toekomstbestendige energie-infrastructuur en slimme koppeling van energiesystemen zijn belangrijke randvoorwaarden voor klimaatneutraliteit. Hier ligt ook meteen een grote uitdaging. Wij werken daarom met netbeheerders en partners aan het versterken van de bestaande (elektriciteits-) infrastructuur. Daarnaast stimuleren wij het ontwikkelen van infrastructuur voor warmte- en eventueel waterstof, en faciliteren lokale slimme energiesystemen. De duurzaamheidstransitie vraagt om slagvaardige inzet van en met inwoners, maatschappelijke organisaties, woningcorporaties, energie coöperaties, het bedrijfsleven en de industrie. De gemeente geeft het goede voorbeeld en engageert zich in regionale netwerken en samenwerking (ook in het verkrijgen van externe middelen). Waar nodig en mogelijk nemen wij de regie in de gezamenlijke uitdaging naar een toekomstbestendige klimaatneutrale stad en dorpen. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Realisatie 2024 | Begroting 2026 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
CO2 uitstoot gebouwde omgeving (kton) | 311 | 271 | 228 | nb | 160 | 240 | Regionale klimaatmonitor, databank.nl |
Hernieuwbare elektriciteit is elektriciteit die is opgewekt uit wind, waterkracht, zon of biomassa | 9,1% | 12,6% | nb | nb | 18% | 15% | Rijkswaterstaat, klimaatmonitor |
Toelichting
CO2 uitstoot gebouwde omgeving (kton)
De indicator CO2 uitstoot gebouwde omgeving geeft het aantal kton CO2 dat wordt uitgestoten door energieverbruik (elektriciteit en aardgas) van woningen, bedrijfsgebouwen zoals winkels en kantoren, en maatschappelijke gebouwen zoals scholen, ziekenhuizen en sportvoorzieningen. Iedere gemeente draagt bij aan de landelijke doelstelling en deze indicatoren worden in de klimaatmonitor bijgehouden door RVO, zoals afgesproken in het nationale klimaatakkoord.
Het RVO werkte recent de uitstootgegevens van 2021 en 2022 met terugwerkende kracht iets bij. Ook het realisatiecijfer voor 2023 is recent bekend gemaakt, dat van 2024 nog niet.
Op basis van de nieuwe cijfers (2023) zien we dat de CO2 uitstoot van de gebouwde omgeving sneller afneemt dan eerder verwacht. Dit zet naar verwachting door en we schatten in om in 2026 op 160 kton uit te komen. Daarmee halen we ruimschoots het streefcijfer voor 2026 die aan het begin van de collegeperiode is vastgesteld.
Hernieuwbare elektriciteit
De indicator Hernieuwbare elektriciteit wordt berekend door de hoeveelheid elektriciteit die in Zaanstad is opgewekt uit wind, zon of biomassa te delen door het totale elektriciteitsverbruik. Net als bij de vorige indicator geldt de afspraak dat iedere gemeente bijdraagt aan de landelijke doelstelling en RVO de indicator bijhoudt in de klimaatmonitor.
Helaas heeft RVO de realisatiecijfers over 2023 en 2024 nog niet bijgewerkt.
De prognose is dat we in Zaanstad in 2026 18% van ons elektriciteitsverbruik zelf hernieuwbaar opwekken. Dit is gebaseerd op de trend van de afgelopen jaren. Aangezien actuele ontwikkelingen zowel voor versnelling (bijv door meer kleine windturbines) als stagnatie (bijv door netcongestie) zou kunnen zorgen is hier gekozen voor een middenscenario.
Streefwaarde naar verwachting ruim behaald
De verwachting is dus dat we voor beide indicatoren de streefwaarde voor 2026, zoals vastgesteld aan het begin van de collegeperiode, ruimschoots gaan halen.
Speerpunten 2026
Gemeente vermindert eigen CO ₂ -uitstoot
De gemeente wil minder CO ₂ uitstoten en geeft daarin het goede voorbeeld. Dit doen we onder andere door onze eigen bedrijfsvoering te verduurzamen. Denk aan het wagenpark en vastgoed. In 2026 willen we ons laten certificeren op het volgende ambitieniveau van de CO ₂ -Prestatieladder. We kijken dan niet alleen naar onze eigen uitstoot, maar ook naar die van onze leveranciers en partners.
Wijken zonder aardgas
De gemeente legt het Zaans Warmteprogramma eind 2026 voor aan de gemeenteraad. Hierin staat wat per wijk de beste manier is om zonder aardgas te wonen. Dit Warmteprogramma is de basis voor verdere gesprekken met bewoners en bedrijven. Dit doen we per gebied. In Krommenie en Zaandam Oost zijn we al begonnen. In andere wijken starten we dit jaar. We sluiten zoveel mogelijk aan bij bewonersinitiatieven.
In Zaandam Oost werkt Warmtenetwerk Zaanstad (WNZ) aan het uitbreiden van het warmtenet. Ze ontwikkelen lokale bronnen om steeds meer gebouwen van warmte te voorzien.
Energiearmoede tegengaan
We ronden de laatste onderdelen van het Plan voor Energiearmoede af. Dit doen we onder andere met de woningbouwcorporaties die hun huizen verduurzamen. We vragen extra geld aan de Rijksoverheid om door te gaan met deze activiteiten, die goed werken om de energiekosten voor mensen met een laag inkomen te verlagen. In ieder geval blijven we hiervoor ook middelen inzetten vanuit het Volkshuisvestingsfonds en het Nationaal Isolatieprogramma.
Sterker energienet voor de toekomst
De gemeente faciliteert de netbeheerders bij het verzwaren en uitbreiden van het elektriciteitsnet, met uitzondering van de zoektocht naar een nieuw hoogspanningsstation en trace in de open polder van Assendelft. De verzwaring en uitbreiding is nodig voor de energietransitie en om netcongestie op termijn op te lossen. Het net wordt op verschillende niveaus aangepakt: van hoogspanning tot laagspanning. Via de Buurtaanpak wordt het laagspanningsnet buurt voor buurt aangepakt. Er komen ook nieuwe onderstations en ondergrondse kabelverbindingen. De plannen hiervoor zijn dit jaar klaar. TenneT bereidt intussen de verzwaring van het hoogspanningsnet en stations voor.
Tegelijk zetten we in op energiebesparing en slimmer gebruik van het net. Dit is belangrijk om het elektriciteitsnet te ontlasten. Op bedrijventerreinen gaan bedrijven waar mogelijk samenwerken in ‘energyhubs’. Zo kunnen ze energie delen en ontstaat er ruimte voor groei en ontwikkeling.
De gemeente maakt zich klaar voor de energietransitie
De gemeente krijgt meer taken door nieuwe wetten, zoals door de Wet collectieve warmte per 1 januari 2026. We bouwen onze organisatie stap voor stap op om deze taken uit te kunnen voeren, van beleid en participatie tot vergunning, uitvoering en onderhoud.
Meer schone energie opwekken
Samen met buurgemeenten en Rijkswaterstaat maken we plannen voor de aanleg van kleine zonneparken langs onze snelwegen. We nemen samen met buurgemeenten het initiatief voor een solar carport in recreatiegebied Twiske. De initiatiefnemers van windturbines langs het Noordzeekanaal dienen hun plannen in bij de Provincie, die hierover in gesprek gaat met alle belanghebbenden.
Klimaatagenda
In 2025 spraken we met belangrijke partners in de stad over onze duurzaamheidsopgave. Samen maakten we een klimaatagenda. Hierin staan plannen voor o.a. omgaan met extreem weer (klimaatadaptatie), een toekomstbestendige industrie, aardgasvrij wonen, duurzame elektriciteit en een klimaatneutrale gemeente. We presenteren deze agenda begin 2026 aan de gemeenteraad.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
Dit bestaat uit een toevoeging aan de bestemmingsreserve duurzaamheidsfonds (€ 0,5 mln), toevoeging aan de bestemmingsreserve klimaatakkoord (€ 0,1 mln) en kosten voor duurzaamheid voor de subopgave klimaatneutraal (€ 1,4 mln).
Beperkt beïnvloedbaar
Er is geen sprake van beperkt beïnvloedbare kosten.
Niet beïnvloedbaar
Dit zijn uitgaven in het kader van de Spuk Klimaatakkoord (€ 3,1 mln), en voor afschrijving en rente (€0,1 mln).
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit bestaat uit capaciteitskosten voor klimaat- en energie beleid (CDOKE) (€ 2,0 mln), bedrijvenloket Duurzaamheid Zaanstad (€ 0,2 mln) en kosten voor personeel (€ 0,7 mln).