Product 3.1 Klimaatbestendige, groene en gezonde omgeving
Met klimaatadaptatie spelen we in op de negatieve effecten van het veranderende klimaat. Om de klimaatbestendige stad voor 2050 te realiseren, werkt de gemeente samen met inwoners, bedrijven, scholen, corporaties en andere organisaties. Samen passen we de fysieke bebouwde omgeving aan en passen we ons gedrag aan op de klimaatscenario’s van het KNMI. De gemeente zelf zet de stap naar klimaatadaptie met het Zaanse Uitvoeringsplan Klimaatadaptatie 2021-2026 en de Aanpak Vergroening van de Stad, met de daarbij horende Uitvoeringsprogramma’s vergroening Zaanstad. Wij hanteren vijf sporen: bestaande stad, nieuwe stad, landschap, stimuleren van klimaatbestendig handelen en het realiseren van koppelkansen. Met de vergroening van de stad zetten we in op het beschermen en het versterken van de biodiversiteit. In 2026 is de doelstelling dat de gemeente in al haar werkprocessen klimaatadaptief handelt. Dit betekent dat binnen elke gemeentelijke opgave vanaf 2026 ook de nodige inspanning is meegenomen voor aanpassing van die opgave aan het veranderende klimaat. Zaanstad voert het Uitvoeringsprogramma Groen- en Waterplan uit om de recreatieve bereikbaarheid en toegankelijkheid te verbeteren. Ook willen we de kernkwaliteiten van het buitengebied en van het groen in het stedelijk gebied versterken. De maatschappelijke opgaven in het landelijk gebied - en daarmee de transitie van de agrarische sector - pakken we integraal en samenhangend op in gebiedsprocessen. De Gebiedsvisie polder Westzaan is daar een goed voorbeeld van. Om de natuur te beschermen en ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken, wil Zaanstad een bijdrage verlenen aan het verlagen van de stikstofdepositie. Een deel van de natuur in de Zaanse en omliggende N2000-gebieden is hiervoor gevoelig. De relatief hoge stikstofdepositie in onze N2000-gebieden is niet alleen schadelijk voor de natuur. Het belemmert ook ruimtelijke economische ontwikkelingen die een netto verhoging van stikstofdepositie tot gevolg hebben. In het kader van het programma ‘Grip op Stikstof’ heeft Zaanstad een inventarisatie uitgevoerd naar de stikstofimpact van individuele bronnen en van ruimtelijke economische projecten. De resultaten daarvan zijn verwerkt in de zogenaamde stikstoftool. Om de milieukwaliteit te verbeteren, voeren we de maatregelen uit het Actieplan Geluid en het Actieplan Luchtkwaliteit uit en worden bodemonderzoeken en –saneringen uitgevoerd. De aanpak van diffuus lood in de bodem is afgerond. Na de Evaluatie geurbeleid actualiseren we het Zaans geurbeleid. We sluiten hierbij zo mogelijk aan bij het provinciaal geurbeleid dat eveneens wordt geactualiseerd Zaanstad ligt onder de aanvliegroutes van Schiphol. Om de hinder daarvan terug te dringen neemt Zaanstad deel aan de Bestuurlijke Regietafel Schiphol. Zaanstad wil geen nachtvluchten meer. Omdat de gemeente onder de Omgevingswet meer afwegingsvrijheid krijgt binnen de omgevingskwaliteit, die zij aanvaardbaar vindt, voeren we meer overleg met de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. |
|---|
Indicatoren
Naam | Realisatie 2021 | Realisatie 2022 | Realisatie 2023 | Realisatie 2024 | Begroting 2026 | Streef- | Bron |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Areaal verharding dat omgevormd wordt naar groen | nb | nb | 9.000 m2 | 11.400 m2 | 15.000 m2 | 15.000 m2 | Gemeentelijke registratie |
Aantal ontmoetingsplekken dat ingericht wordt als koelteplek | nb | nb | 18 | 11 | 15 | 15 | Gemeentelijke registratie |
Gemiddelde kroonbedekkingspercentage | nb | 19% | 20% | 20% | 22% | 22% | Gemeentelijke registratie |
Ontwikkeling biodiversiteit (Aantal meetpunten met een goede score (4 of 5) op het aantal nectarplanten | nb | nb | 0 (start in 2024) | 11 | 11 | 10 | Gemeentelijke registratie (meetnet) / Nectar index |
Luchtkwaliteit: fijnstof (PM10) / stikstofdioxide *cijfers 2023 worden geleverd in het najaar. | 17,2/14,9 µg/m3 | 16 - 20 µg/m3 | 14 - 15 µg/m3 | 14 - 16 µg/m3 | 14 - 16 µg/m3 | 15 – 19 µg/m3 | GGD Amsterdam |
Luchtkwaliteit: stikstofdioxide | 14,9 µg/m3 | 18 – 24 µg/m3 | 16 – 21 µg/m3 | 15 - 20 µg/m3 | 15 - 20 µg/m3 | 14 - 20 µg/m3 | GGD Amsterdam |
Toelichting
Areaal verharding omzetten naar groen
We vervangen elk jaar een deel van de bestrating (tegels en asfalt) door groen. Dit doen we via tegelwipacties, onderhoudsprojecten (MIP) en het programma Vergroening. Elk jaar in de tabel heeft zijn eigen resultaat. De cijfers zijn dus niet bij elkaar opgeteld. In 2025 is al het geld uit het programma Vergroening gebruikt voor projecten. In 2026 komen er geen nieuwe projecten bij, maar gaan we verder met projecten die al eerder zijn gepland. Dit komt omdat het voorbereiden van een project 1 tot 2 jaar duurt voordat het echt met uitvoering begint.
Aantal ontmoetingsplekken ingericht als koelteplek
Op ontmoetingsplekken planten we elk jaar bomen. Dit doen we via onderhoudsprojecten en het programma Vergroening. Als bomen groot zijn, geven ze schaduw met hun bladeren. Als 30% van een plek in de schaduw ligt, noemen we dat een ‘koelteplek’.
Gemiddelde boomkroonpercentage
Elke twee jaar meten we hoe groot het bladerdak van bomen is. In de zomer van 2025 doen we weer een meting. We verwachten dat – doordat nieuw aangeplante en bestaande bomen verder groeien - het boomkroonpercentage in 2026 iets verder zal stijgen.
Ontwikkeling biodiversiteit
Sinds 2023 maaien we het gras op sommige plekken op een andere manier. Zo zorgen we voor meer soorten planten en dieren. Op 21 plekken meten we de biodiversiteit met de Nectarindex. Op 11 plekken verwachten we – net als in 2024 – een goede score van 4 of 5 (veel soorten planten).
Luchtkwaliteit
De lucht in Zaanstad wordt steeds schoner (zie ook raadsinformatiebrief van maart 2025, nr. 9175501). We verwachten dat deze verbetering in 2026 doorgaat.
Speerpunten 2026
Van programma Vergroening naar agenda groenblauw stad en land
Met het programma Vergroening 2023 – 2026 is een beweging in gang gezet om de groei van stenen bij te benen met groei in groen. Het richt zich op het waarneembaar en projectmatig vergroenen van Zaanstad. Het programma gaat sneller dan gepland: in totaal is in 2025 het totale budget van €4 miljoen aan bijna 70 projecten toegekend. In 2026 worden alleen nog lopende projecten uitgevoerd. Er komen geen nieuwe projecten meer bij.
We willen verder werken aan een groene en klimaatbestendige stad. Het extra budget heeft een impuls geven aan het vergroenen, maar er is meer nodig om alle beleidsdoelen de komende jaren te realiseren. Ook verdient de Omgevingsvisie een nadere uitwerking op het principe ‘klimaatadaptief en groenblauw inrichten’. Daarom maken we een nieuw plan: de Groenblauwe Agenda 2026 –2026 met een vierjarig uitvoeringsprogramma. Een van de onderdelen hierin is de aanpak biodiversiteit.
Klimaatadaptatie openbare ruimte
Het huidige uitvoeringsplan klimaatadaptatie loopt tot eind 2026. We maken een nieuw uitvoeringsplan, als onderdeel van de Groenblauwe Agenda.
Vergroenen doen we samen
We werken verder aan het vergroenen van bedrijventerrein Westerspoor. De Green Business Club helpt ondernemers mee te doen. Via een te verwachten subsidie van €3 miljoen (tweede tranche gebiedsinvesteringen Netten op Zee) willen we investeren in park Hoogtij, de Belt en Westerspoor.
Met een klimaatagenda (zie ook paragraaf 3.2) verkennen we samen met onze partners in de stad -zoals het hoogheemraadschap en terreinbeherende organisaties – hoe we onze klimaatdoelen kunnen bereiken of waar nodig bijstellen. Daarnaast werken we aan een communicatie-aanpak voor bewoners bij de herinrichting van hun eigen straat. De directe leefomgeving is een natuurlijk en relevant moment om mensen in beweging te brengen. We bieden hierbij ondersteuning en advies en vieren behaalde successen samen. Met initiatieven zoals Tuinrangers (opgeleide bewoners die tuinadvies geven) geven we bewoners praktische tips om hun tuin te vergroenen en zo bij te dragen aan een klimaatvriendelijke leefomgeving.
Het buitengebied
In de polder Westzaan voeren we projecten uit volgens een gezamenlijke Uitvoeringsstrategie. Dit gebeurt onder gezamenlijke leiding van de provincie Noord-Holland en de gemeente Zaanstad. We werken aan:
- een onderzoek naar meer brak water (zout en zoet gemengd),
- herstel van bijzondere natuur (zoals veenmosrietlanden),
- bescherming van weidevogels,
- een onderzoek naar de toekomst van de landbouw, geleid door de provincie.
- samen met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) werken we aan de ontwikkeling van een klimaatadaptief watersysteem, dat beter past bij het veranderende klimaat
- opnieuw inrichten van gemeentelijke percelen om te voldoen aan de eisen van de natuurstatus, zoals vastgelegd in Natura 2000 en het Natuurnetwerk Nederland (NNN)
- de afronding van het Frans Marspad, dat loopt van station Wormerveer naar de Middel.
Het recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer stopt mogelijk als gemeenschappelijke regeling. In de tweede helft van 2025 wil het algemeen bestuur een besluit nemen over het concept liquidatieplan, waar de deelnemers een zienswijze op indienen en toestemming geven op de intentie om te stoppen. Dit proces en de financiële en juridische gevolgen vindt zijn verdere uitwerking in 2026 en verder (zie ook raadsinformatiebrief 9423319).
Begin 2026 neemt het Rijk een besluit over de locatie van een nieuw 380 kv hoogspanningstation en tracé naar de kop van Noord-Holland. Polder Assendelft is een van de drie zoeklocaties. De leefomgeving verslechtert hiermee, zonder passende compensatie van het rijk. Zaanstad is hierop tegen.
Gezonde leefomgeving
Vanuit de meerjarenplanning voor actualiseren van het milieubeleid onder de Omgevingswet, verwachten we in 2026 nieuw geurbeleid en regels voor geluid op industrieterreinen: geluidsproductieplafonds industrieterreinen (GPP). Een GPP geeft een maximaal toelaatbaar geluidsniveau aan en heeft tot doel omwonenden te beschermen tegen overmatige geluidsoverlast. Voor 1 terrein (Tate & Lyle) is dit al geregeld, voor 3 andere moet dat nog gebeuren. Daarnaast moeten 2 terreinen gedezoneerd worden. Elk jaar pakken we samen met de Omgevingsdienst één terrein aan. In 2031 moet dit klaar zijn.
Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Voor 2026 is de opgave voor de Omgevingsdienst om een realistische begroting op te stellen met 2% bezuiniging. Maatregelen mogen niet leiden tot verslechtering van de gezondheid van bewoners.
Stikstofbeleid
In 2026 gaan we verder het volgen van de ontwikkelingen en vertalen we dit in een aanpak rond stikstof. Twee uitspraken van de rechter zorgen ervoor dat projecten soms vertraging oplopen. We brengen de natuurherstelopgave in beeld en de noodzaak tot stikstofreductie in samenhang met Zaanse ruimtelijke belangen. We volgen de plannen van het kabinet goed en blijven in gesprek met andere overheden Omgevingsdienst NHN, provincie NH, MRA over vergunningen en natuurherstel.
Beïnvloedbaarheid van de kosten
Beïnvloedbaar
Dit betreft de kosten voor landschap en milieu (€ 0,4 mln). Het totaal te beïnvloeden bedrag is al verlaagd (met € 0,1 mln) door het inboeken van de onderuitputting jaarrekening.
Beperkt beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor de omgevingsdienst (€ 4,7 mln), kosten voor bodembeheer (€ 0,7 mln), ruimtelijke milieuvisie (€ 0,2 mln) en dierenwelzijn (€ 0,3 mln).
Niet beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor bodembeheer (€ 3,0 mln), een toevoeging aan de bestemmingsreserve bodembeheer (€ 0,4 mln) en kosten voor afschrijving en rente (€ 0,1 mln).
Op middellange termijn beïnvloedbaar
Dit betreft kosten voor personeel (€ 1,3 mln), de toevoeging aan de bestemmingsreserve biodiversiteit (€ 1,0 mln), bijdragen aan recreatieschappen (€ 0,6 mln), subsidies NME (€ 0,6 mln) en klimaatadaptatie (€ 0,3 mln).