Lokale heffingen

Onder de rechten (ook wel retributies genoemd) vallen de Begraafrechten, Leges, Marktgelden, Vermakelijkhedenretributie Zaanse Schans en het Zeehavengeld. De bestemmingsheffingen zijn de Afvalstoffen- en de Rioolheffing. Voor de rechten en bestemmingsheffingen mag maximaal 100% aan begrote kosten worden verhaald. Alleen de Vermakelijkhedenretributie is niet begrensd tot een maximum van 100% kostenverhaal en mag enigszins een overschrijding laten zien.

Afvalstoffenheffing
Voor 2026 wordt het tarief voor de afvalstoffenheffing, conform de reguliere prijsindex, verhoogd met 2,1% per huishouden, wat neerkomt op € 7,47. Hierdoor zal de tariefstijging voor inwoners beperkt blijven. Dit wordt bereikt door een bijdrage uit de egalisatievoorziening te gebruiken. Deze aanpak sluit niet volledig aan bij de verwachte kostenontwikkeling in de toekomst. Daardoor is een dergelijke onttrekking op de lange termijn niet houdbaar en kan dit in 2027 tot een hogere tariefstijging leiden.
Er is geen bijdrage vanuit de algemene middelen en aanvullende btw-compensatie in het tarief opgenomen, waardoor het tarief niet 100% kostendekkend conform artikel 12 van de financiële verordening.

Verdeling van kosten en dekking volgens model:

* kostendekkendheid is inclusief opbrengsten derden die niet in dit dekkingsmodel zijn opgenomen. Als gevolg hiervan een geringe rekenkundige afwijking

Begraafrechten
Na indexering van de kosten als gevolg van prijsstijgingen en bijstelling van de inkomsten, is het verschil tussen kosten en inkomsten nihil. Hiermee is in 2026 sprake van kostendekkendheid bij een tariefstijging van 0%.
Verdeling van kosten en dekking volgens model:

BIZ-heffing Stadshart Zaanstad
De Wet op de Bedrijveninvesteringszones (Wet op de BIZ) maakt het mogelijk om in een aangewezen zone alle gebruikers van niet-woningen (zoals winkels, horeca en bedrijven) te laten bijdragen aan gezamenlijke activiteiten die ondernemers wenselijk achten. De bijdrage wordt geheven van de gebruiker van de niet-woning op basis van de WOZ-waarde. Als een pand niet in gebruik is, betaalt de eigenaar. Een BIZ is daarmee een wettelijk instrument voor en door ondernemers, waarmee alle ondernemers gezamenlijk investeren in de kwaliteit van hun omgeving en zo een bijdrage leveren aan de economische ontwikkeling van het gebied.
De raad heeft bij besluit 2018/18177 in 2018 de BIZ-verordening voor het Stadshart Zaandam vastgesteld voor 2019–2023. Op verzoek van Stichting Stadshart Zaandam is deze verlengd voor de periode 2024–2028 (raadsbesluit z7846985/d283). Na een positieve draagvlakmeting is de nieuwe verordening op 1 januari 2024 voor de duur van 5 jaren in werking getreden.

Leges
De Leges Verordening bestaat uit drie hoofdstukken; hoofdstuk 1 t/m 3. Binnen hoofdstuk 1 en 2 is kruissubsidiëring mogelijk en mag de opbrengst maximaal 100% kostendekkend zijn. Voor hoofdstuk 3 geldt een kostendekkendheid van 100% binnen de paragraaf.
De kostendekkendheid wordt iets onder de 100% gehouden omdat bij overschrijding het risico bestaat dat de Verordening door de rechter (deels) onverbindend wordt verklaard

Hoofdstuk 1
De producten in dit hoofdstuk bestaan voor 95% uit diensten die geleverd worden aan individuele inwoners zoals informatie uit het gemeentearchief, paspoorten, identiteitskaarten, rijbewijzen en huwelijksvoltrekkingen. Ongeveer 5% van de diensten wordt geleverd aan (kleine) ondernemers, zoals standplaatsen en vergunningen Winkeltijdenwet.
De Leges voor paspoorten, rijbewijzen, verklaringen omtrent het gedrag en uittreksels Burgerlijke Stand zijn door het Rijk gemaximeerd (ca. 90% van de dienstverlening binnen dit hoofdstuk). Er is uitgegaan van de maximale toerekening van kosten aan de producten (inclusief compensabele btw 21%).
Verdeling van kosten en dekking volgens model:

Hoofdstuk 2
De producten binnen dit hoofdstuk betreffen met name de dienstverlening voor het verlenen van omgevingsvergunningen op het gebied van bouwen (bijna 95%). Daarnaast betreft het vergunningaanvragen voor monumenten, sloop, asbestverwijdering, het maken van een uitrit en voor het kappen van bomen.  
Verwacht wordt dat de baten enigszins lager uitvallen dan begroot. Dit komt door een afname van het aantal vergunningen en een toename van de tijdsbesteding per product (doorlooptijden verkort, wachttijden beperkt, kwaliteit verhoogd).

Nieuwe wetgeving
Met ingang van 1 januari 2024 is de Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in werking getreden. Deze nieuwe wetgeving heeft grote impact: fiscaal juridisch, financieel en uitvoeringstechnisch. Voor de tariefberekeningen 2026 is uitgegaan van de ervaringen in 2024.
Er is nog geen besluit genomen over invoering van de WKB voor verbouwactiviteiten.

Hoofdstuk 3
Binnen dit hoofdstuk worden vrijwel alle diensten geleverd aan (kleine) ondernemers zoals horeca-exploitatievergunningen en evenementenvergunningen (buurtfeesten, kleine braderieën, Dam-tot-Dam-loop, Zaanregatta, Koningsdag, muziekfestivals e.d.).
In het coalitie akkoord is besloten om het tarief voor kleine evenementen en herdenkingsplechtigheden niet te verhogen of te indexeren. Er is structurele dekking om deze tarieven niet kostendekkend vast te stellen. Het tarief evenementen A-categorie blijft hiermee gelijk aan 2025 ad. € 52,30. Het tarief voor herdenkingsplechtigheid blijft € 0,00.

Verdeling van kosten en dekking volgens model:

Bedragen x € 1.000

Marktgelden
Voor een kostendekkend tarief zou het bedrag per m² marktkraam met 12,3% moeten stijgen, van      € 0,73 naar € 0,82. Deze stijging komt vooral door het wegvallen van een incidentele dekking van       in 2025. Bij de Voorjaarsnota is besloten om het tarief voor 2026 gelijk te houden aan 2025, op € 0,73. De minderopbrengst van € 25.000 wordt incidenteel gedekt vanuit de egalisatiereserve. Eind van dit jaar/ begin volgend jaar worden twee beleidsvoorstellen aan de raad voorgelegd om op dit dossier een aantal duurzame keuzes te maken.

Rioolheffing
Het tarief voor rioolheffing wordt, conform de reguliere prijsindex, verhoogd met 2,1%. Om het tarief niet meer dan met deze index te laten stijgen, wordt - net als voorgaande jaren - vanuit de egalisatievoorziening incidenteel een korting op het tarief gegeven.
Verdeling van kosten en dekking volgens model:

* exclusief rijksuitkering slappe bodem

In 2014 heeft het Rijk de gemeenten met hogere onderhoudslasten als gevolg van een ‘slappe bodem’ (veengrond) financieel gecompenseerd. Zaanstad ontvangt hiervoor jaarlijks € 587.000 via de Algemene Uitkering. Deze uitkering wordt gebruikt voor de dekking van het rioolbeheer.

Vermakelijkhedenretributie Zaanse Schans
Het tarief wordt jaarlijks vastgesteld o.b.v. de geprognotiseerde kosten en opbrengsten (bezoekersaantal x tarief). Uitgaande van een verwacht aantal betalende bezoekers van 575.000 in 2026 en verwachte kosten van € 0,4 mln., zou dit neerkomen op een tarief van € 0,71 per betalende bezoeker. Gezien de huidige ontwikkelingen op de Schans wordt het tarief voor 2026 gelijk gehouden aan dat van 2025 t.w. € 0,55 per betalende bezoeker.

Wielklemmen/wegslepen
Zaanstad handhaaft fiscaal rechtelijk op voertuigeigenaren die niet betalen, door middel van een naheffingsaanslag. Met ingang van 2020 wordt gebruik gemaakt van de wielklem (2019/15590). Op grond van artikel 235 eerste lid Gemeentewet kan een voertuig worden geklemd en weggesleept.    De tarieven zijn een vergoeding van kosten.
Het tarief voor het wegslepen stijgt in 2026 met 0,6% naar € 431,75 (was in 2025: € 429,35).

Zeehavengeld
Gemeente Zaanstad stemt op basis van Europese regelgeving (anti-concurrentiebeding ten aanzien van andere lidstaten), jaarlijks de tarieven af op die van de gemeente Amsterdam. De tarieven van Amsterdam worden pas in januari bekend. De tariefstelling van de Zaanse Verordening Zeehavengeld wordt hierdoor - zoals elk jaar - later aan de raad voorgelegd.