Algemene uitkering
Jaarlijks ontvangt Zaanstad volgens een bepaald verdeelstelsel een uitkering uit het Gemeentefonds. Het verdeelstelsel is opgenomen in de Financiële verhoudingswet . In de verdeling van het fonds naar gemeenten wordt rekening gehouden met onderlinge verschillen in kosten waarmee de gemeenten te maken hebben en met de draagkracht van de gemeenten. De omvang van het gemeentefonds is in principe gekoppeld aan de ontwikkeling van de rijksuitgaven. Echter het Rijk heeft dit principe losgelaten voor de jaren 2026 en verder. Karakteristiek voor de algemene uitkering is dat elke gemeente vrij is in de besteding van het geld. |
|---|
Algemene uitkering
Hoeveel geld gemeenten uit het Gemeentefonds krijgen, hangt af van hun kenmerken en belastingcapaciteit. De belastingcapaciteit geeft aan hoeveel belasting een gemeente jaarlijks kan innen. De rijksoverheid kijkt bij de verdeling van het Gemeentefonds onder meer naar:
- aantal inwoners
- aantal jongeren
- aantal uitkeringsgerechtigden
- oppervlakte van de gemeente
- grootte van de watergebieden
Deze kenmerken heten 'maatstaven' en er zijn meer dan 40 maatstaven. Elke maatstaf heeft een bedrag voor elke 'eenheid'.
De omvang van het Gemeentefonds is sinds 2024 gekoppeld aan de groei van het bruto binnenlands product (bbp). De ‘samen trap op samen trap af’- systematiek is losgelaten. Het voordeel hiervan is een stabiele groei van de uitkering. Het nadeel is dat als de rijksuitgaven harder groeien dan het bbp, de gemeenten niet met hetzelfde tempo meegroeien met de rijksuitgaven.
De begroting is gebaseerd op de meicirculaire 2025.
Zorgelijke situatie
In 2026 en de jaren daarna heeft het rijk een forse korting op de algemeen uitkering doorgevoerd. Hierdoor ontvangen de gemeenten minder geld. Voor Zaanstad gaat het al gauw om een bedrag van zo’n € 23 miljoen structureel per jaar. Daarnaast vergoedt het rijk de hogere kosten voor de jeugdzorg slechts incidenteel voor de jaren 2026 en 2027. Voor de jaren daarna is nog geen perspectief gegeven. Dit hangt deels af van de uitkomsten van de commissie ‘Van Ark 2’. Ook is nog geen duidelijkheid over de vergoeding van de jaren 2023 en 2024. Dit alles is de hoofdoorzaak van de financieel zorgelijke situatie voor de gemeente. Wij blijven ons als gemeente inzetten richting rijk en VNG om alsnog de korting ongedaan te maken of de taken en middelen in balans te krijgen.